Cùng với xu hướng CMCN 4, kinh tế số là yếu tố quan trọng tác động ảnh hưởng lớn đến đời sống, xã hội và cơ cấu của nền kinh tế. Thương mại dần được toàn cầu hóa; công nghệ cao và các mô hình kinh doanh mới ngày càng phát triển. Thị trường TMĐT vì thế cũng được mở rộng, mô hình TMĐT ngày càng đổi mới, các chuỗi cung ứng truyền thống với sự hỗ trợ của sức mạnh lan tỏa của số hóa và công nghệ thông tin trở thành chuỗi cung ứng thông minh, đem lại hiệu quả cho nền kinh tế số nói chung cũng như TMĐT nói riêng.

Sự lan toả rộng rãi của TMĐT đem đến lợi ích cho không chỉ các nền kinh tế, các doanh nghiệp, mà còn cho cả từng cá nhân, khi giúp họ tận dụng tốt hơn những thành tựu CNTT để tối đa hoá lợi ích từ những nguồn lực có sẵn, thông qua việc chia sẻ, tận dụng các nguồn lực dư thừa của nhau. Khi hành vi của khách hàng đối với nhiều loại hàng hóa và dịch vụ được thay đổi tính chất từ sở hữu đến chia sẻ, việc chia sẻ quyền sử dụng các hàng hóa và dịch vụ mới cũng như các ngành, lĩnh vực mới bắt đầu hình thành tạo điều kiện thuận tiện và hiệu quả hơn cho người tiêu dùng, song cũng đặt ra những bài toán quản lý cho những người làm chính sách.

Liên kiết mạng lưới người tiêu dùng qua các mạng xã hội trực tuyến và môi trường điện tử ngày càng dễ dàng, các ứng dụng CNTT qua các thiết bị di động và các dịch vụ TMĐT đã khiến việc sử dụng, chia sẻ các hàng hóa và dịch vụ trở nên thuận tiện hơn. Do đó, mô hình “Kinh tế chia sẻ - Sharing Economy” - mô hình thị trường kết hợp sở hữu và chia sẻ, dựa trên sự chia sẻ quyền sử dụng hàng hóa và dịch vụ nhằm gia tăng lợi ích cho các bên tham gia, là sự kết nối giữa bên muốn khai thác tài sản chưa dùng đến (tài sản vô hình hoặc hữu hình) và bên muốn tiêu dùng chúng; sẽ giúp cho người tiêu dùng có thể chia sẻ, tận dụng tối đa các nguồn lực dư thừa của nhau như nhà cửa, xe cộ và vật dụng thay vì phải chi phí đầu tư mới cho việc mua sắm, sở hữu tài sản đó. Đa phần ở mô hình kinh tế chia sẻ, trang web/ứng dụng đóng vai trò là cầu nối thông tin, xác nhận danh tính của người mua và bán (qua các phương thức như Facebook, số điện thoại, email, bình luận chia sẻ…), giữ tiền đặt cọc của giao dịch và chuyển tiền sau khi giao dịch đã được xác nhận hoàn thành bởi hai bên.

Trên thế giới, các doanh nghiệp kinh doanh dựa trên mô hình kinh tế chia sẻ đã đạt những thành công đáng kể, đã có những tên tuổi nổi tiếng, mà điển hình có thể kể đến Airbnb hay Uber.

Năm 2008, dịch vụ chia sẻ chỗ ở Airbnb.com ra đời, là công ty tiên phong tiêu biểu và minh chứng cho thành công của xu hướng ứng dụng mô hình kinh tế chia sẻ. Airbnb là viết tắt của cụm từ “AirBed and Breakfast”, là một dịch vụ đặt phòng, căn hộ, giúp kết nối giữa những người cho thuê/chia sẻ chỗ ở với những người có nhu cầu như khách du lịch. Dịch vụ này cho phép những người có nhu cầu có thể thuê được từ căn phòng trống đơn lẻ trong những căn hộ bình thường cho tới những vila/biệt thự có giá trị. Dịch vụ này nhanh chóng bùng nổ, chỉ sau hơn 8 năm, Airbnb đã có mặt tại hơn 33.000 thành phố ở 192 quốc gia, đến nay đã được định giá tối thiểu khoảng 30 tỷ USD.

Uber cũng là một cái tên nổi bật khi nhắc tới kinh tế chia sẻ. Tương tự như Airbnb, Uber đóng vai trò là bên thứ ba, kết nối những người muốn đi nhờ xe với những người có sở hữu phương tiện di chuyển rảnh rỗi, được thành lập vào năm 2009 tại Mỹ. Ứng dụng Uber là phần mềm kết nối giữa hành khách và tài xế có sự quản lý, điều hành của doanh nghiệp. Uber hiện đã có mặt tại hơn 250 thành phố trên thế giới. Hiện nay, Châu Á được đánh giá là thị trường nước ngoài chủ đạo của Uber, đặc biệt là thị trường Đông Nam Á khi mà tại thị trường này Uber đạt được tốc độ tăng trưởng rất cao. Tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp này được thể hiện một cách rõ nét qua việc định giá 68 tỷ USD sau 8 năm phát triển.

Sự thành công của mô hình được góp phần từ văn hóa chia sẻ của nước ngoài cũng như cơ sở hạ tầng có nhiều điều kiện thuận lợi như ứng dụng CNTT khá phổ biến trên các thiết bị điện tử, tỉ lệ tội phạm thấp, hệ thống quản lý pháp luật chặt chẽ của chính phủ… Đó cũng là lý do mô hình này dù đã phát triển khá lâu tại Mỹ nhưng lại chưa phổ biến và được ưa chuộng tại các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp khởi nghiệp (start up) nói riêng ở nhiều nước châu Á vốn có hệ thống quản lý luật pháp, xã hội chưa được tốt như Mỹ và châu Âu.

Tại Việt Nam, đến thời điểm này, kinh tế chia sẻ chưa thực sự phát triển, mặc dù việc cho thuê những tài sản ít sử dụng đã và đang tồn tại. Tuy nhiên, một khảo sát mới công bố của Công ty Nielsen cho thấy kinh tế chia sẻ có tiềm năng lớn để phát triển tại Việt Nam. Theo khảo sát, cứ bốn người Việt được hỏi thì có ba người cho biết thích ý tưởng kinh doanh về mô hình này. Trên thực tế tại Việt Nam, mô hình kinh tế chia sẻ đã xuất hiện với sự góp mặt của các công ty như Uber, Grab, Airbnb, Triip.me, Travelmob. Airbnb cũng đã vào Việt Nam trong năm 2014. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh cùng với một số tỉnh thành khác đa gia nhập mạng lưới của Airbnb với số lượng phòng ngủ, nhà cho thuê đạt trên 1.000 phòng. Để tạo sự yên tâm cho người thuê nhà, Airbnb sẽ xác nhận danh tính chủ nhà thông qua Facebook, số điện thoại, hộ chiếu, chứng minh nhân dân và đặc biệt là thông qua sự phản hồi của những người đã thuê nhà trước đó.

Tại Việt Nam, 'Kinh tế chia sẻ' đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà quản lý chính sách như tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, đảm bảo hài hòa lợi ích đối với các mô hình kinh doanh dịch vụ truyền thống; kiểm soát việc minh bạch về thông tin; quản lý giao dịch điện tử, thanh toán quốc tế về thương mại bằng thẻ; quản lý chất lượng dịch vụ, sản phẩm; chống thất thoát thuế (thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân) và một số vấn đề xã hội khác nảy sinh như lao động, việc làm và an sinh xã hội.
Các vấn đề nêu trên sẽ được thảo luận tại Phiên 2 – Kinh tế chia sẻ tại Diễn đàn Cách mạng công nghiệp 4 được tổ chức vào ngày 11 tháng 4 năm 2017 tại khách sạn Melia, Hà Nội. Thông tin về sự kiện và đăng ký tham gia tại http://cachmangcongnghiep.vecita.gov.vn.